Dlaczego?
Muzyka (gr. mousike)
– sztuka organizacji struktur dźwiękowych w czasie. Jedna z
dziedzin sztuk pięknych, która wpływa na psychikę człowieka
przez dźwięki.
Wykonawcy
Strona
główna
Queen
Amadeusz
Mozart
Fryderyk
Chopin
The
Beatles
Źródła
|
Jazz
Gatunek muzyczny, który powstał w
początkach XX wieku na południu Stanów Zjednoczonych w Nowym
Orleanie jako połączenie muzyki zachodnioafrykańskiej i
europejsko-amerykańskiej. Stanowi połączenie muzyki ludowej,
artystycznej i rozrywkowej.
Jazz charakteryzuje się rytmem synkopowanym, a także dużą dowolnością
interpretacyjną i aranżacyjną oraz tendencją do improwizacji. Miało to
związek z faktem, iż pierwszymi twórcami tego gatunku byli
przeważnie nie znający nut potomkowie niewolników.
Według niektórych muzykologów jazz jest raczej
formą interpretacji niż stylem muzycznym.
Charakterystyka
gatunku
Waldemar Kurpiński i Tress Jazz w warszawskim Tygmoncie
James Lincoln Collier wyróżnia trzy podstawowe atrybuty
jazzu: swing, funkcję ekstatyczną i kod indywidualny.
Swing to w ujęciu Colliera wywodząca się z praktyki czarnych
muzyków istota rytmiki jazzowej, polegająca na specyficznej
lekkości i sprężystości rytmu. W aspekcie technicznym polega na
podziale taktu na nierówne, niemożliwe do zapisu muzycznego
jednostki rytmiczne, okazjonalnym stosowaniu vibrato, urozmaiceniu
linii melodycznej akcentami rytmicznymi i częstych zmianach dynamiki,
wywołującej efekt specyficznej „mowy”
instrumentów.
Funkcja ekstatyczna jazzu wywodzi się z religijnego charakteru
zachodnioafrykańskich tańców obrzędowych i zaznacza się w
jazzie przede wszystkim w trakcie tzw. jam sessions, improwizowanych
koncertów. Improwizacja i wzajemna inspiracja
muzyków prowadzi do czynnego zaangażowania słuchaczy,
wyrażającego się w aplauzie, okrzykach, oklaskach itp.
Kod indywidualny jazzu to identyfikujący wykonawcę sposób
komunikacji między nim a słuchaczem, przejawiający się w kreacji
melodii, vibrato, ostrości i zmianach natężenia dźwięku, zaniku dźwięku
itp.
Historia
Korzenie
jazzu
Jazz powstał na drodze złożonego, wielofazowego procesu, w
którym można wyróżnić etap rozwoju afrykańskiej
muzyki ludowej i inkorporacji do niej elementów muzyki
amerykańsko-europejskiej, wyodrębniania się gatunków
muzycznych stanowiących źródła jazzu (negro spirituals,
plantation songs, blues, ragtime) oraz krystalizowanie się nowego nurtu
muzycznego w końcu wieku XIX.
Ludność murzyńska była sprowadzona do Ameryki Północnej już
w wieku XVI i XVII – jej muzyka towarzyszyła ekstatycznym
obrzędom, tańcom, zajęciom codziennym. Ze względu na warunki życia i
korzenie instrumentarium tej muzyki było proste, miała ona przede
wszystkim charakter wokalny (często posługująca się falsetem), o
nieskomplikowanej melodyce. Powszechnie stosowana w niej była
heterofonia. Forma wykonawcza to często tzw. call-and-response
– zawołanie lub pytanie głosu solowego i odpowiedź
chóru.
Na pieśni murzyńskie tego okresu wywierała też duży wpływ hymnodia
protestancka, a w niektórych rejonach muzyka francuska i
hiszpańska. Wpływy muzyki protestanckiej to przede wszystkim hymny i
psalmy, zawarte w śpiewnikach tekstowych lub zawierających też melodie
opracowane na wiele głosów, np. The Bay Psalm Book
(Cambridge, Mass., 1640) czy XVIII-wieczne hymny T. Buttsa, J. Cennika,
J. Newtona, I. Wattsa, G. Whitefielda i J. i Ch. Wesleyów.
W wieku XIX z tej syntezy w muzyce czarnej ludności Stanów
Zjednoczonych wyklarowały się nowe style i gatunki muzyczne, kluczowe
dla genezy jazzu: white spirituals, obejmujące religious ballads,
folk-hymns i revival spirituals oraz negro spirituals, obejmujące
ring-shout, song-sermons, jubilee, spiritual mellows i gospel songs,
które razem z plantation songs weszły w skład kultury tak
czarnych, jak i białych Południa.
Kolejne gatunki to trudne do zdefiniowania blues i ragtime. Ragtime
powstał jako przeniesienie na fortepian stylu gry na banjo,
charakteryzuje się rytmem krzyżującym się lub synkopowanym, może być
zapisywany nutowo. Blues charakteryzuje się nastrojowością, wywodzącą
się ze spirituals oraz zawołań i zawodzeń (moans, field hollers).
W wieku XIX blues miał formę 12-taktową, po 1900 zyskał dużą
popularność w rejonie Nowego Orleanu i Delty w stanie Missisipi. Do
znanych śpiewaków bluesowych należą m.in. Blind Lemon
Jefferson, Charlie Patton, John Lee Hooker, Muddy Waters, a śpiewaczek
np. Gertrude „Ma” Rainey. W latach 20. blues
uzyskał klasyczną formę instrumentalną boogie-woogie, spopularyzowaną
zwłaszcza przez kompozytora Saint Louis Blues W. C. Handy’ego.
Rozwój
jazzu
Rozwój muzyki jazzowej.
Początkowa faza rozwoju jazzu wiąże się z Nowym Orleanem, miastem o
bogatej tradycji muzycznej. Stamtąd pochodził jeden z najbardziej
rozpoznawalnych muzyków tego gatunku, który
upowszechnił jazz na całym świecie: wokalista i trębacz Louis
Armstrong. Znaczenie dla rozwoju jazzu ma jednak także muzyka z Delty w
stanie Missisipi.
Można wyróżnić kilka podstawowych okresów
stylistycznych w historii jazzu: dixieland (ok. 1910), jazz chicagowski
(lata 20.), swing (lata 30.), bebop (lata 40.), cool-jazz i hard bop
(lata 50.), free jazz (lata 60.). W obrębie tych przemian stylowych
nastąpiło przejście od polifonii (jazz nowoorleański, dixieland, jazz
chicagowski) poprzez jazz symfoniczny i jazz big bandów po
okres eksperymentów muzycznych, modalizmu i jazz rocka.
Jazz w Polsce.
Wczesna historia jazzu w Polsce to lata 20. (kiedy istniały swingujące
zespoły muzyczne) i 30. (istniał wtedy Jazz Club YMCA, muzykę jazzową
popularyzowało radio). Pod koniec lat 30. pojawiła się w Polsce
swingowa faza jazzu, reprezentowana przez Henryka Warsa, braci A. i H.
Goldów, Jerzego Petersburskiego, Szymona Kataszkę, Adiego
Rosnera i Zygmunta Karasińskiego.
W okresie stalinizmu jazz był zakazany. Po roku 1956 pojawiły się
festiwale jazzowe (w 1956 Międzynarodowy Festiwal Jazzowy w Sopocie, w
1958 Jazz Jamboree). Nastąpiło wtedy szybkie przejście od jazzu
tradycyjnego do jazzu współczesnego. Pojawił się też
paralelizm rozwoju do prądów amerykańskich i europejskich.
Powstało „Polskie Stowarzyszenie Jazzowe” (w
skrócie PSJ) wydające płyty wykonawców tego
gatunku.
Wpływ
Jazz inspirował w latach 20. i 30. wielu kompozytorów
europejskich, m.in. Dariusa Milhauda, Maurice’a Ravela i
Igora Strawińskiego. Zaznaczył się także w rytmice wiersza
pozostającego w kontakcie ze Strawińskim T.S. Eliota. Pod koniec lat
50. wystąpiła fala zbliżenia między jazzem a muzyką poważną, określana
jako „trzeci nurt” – należeli do niego
Gunther Schuller, Karlheinz Stockhausen, Ornette Coleman, John Coltrane
i Albert Ayler.
W Polsce jazzem inspirował się np. Bogusław Schäffer.
Z kręgów jazzu wywodzi się określenie All Stars
(„same gwiazdy”).
|